Lífeyrissjóður

Almennu lífeyrissjóðirnir eiga að tryggja fólki örugga afkomu við starfslok. Með því að greiða í lífeyrissjóð öðlast fólk mikilvæg réttindi. Lífeyrissjóðurinn tryggir fólki ellilífeyri eftir að störfum lýkur og allt til æviloka. Hann tryggir þeim sem þurfa að hætta vinnu vegna sjúkdóms eða slyss örorkulífeyri. Þá fá maki og börn greiddan lífeyri ef fyrirvinna deyr.

Allt launafólk á Íslandi á lögum samkvæmt að greiða í lífeyrissjóð. Iðgjald í lífeyrissjóð er oftast 15,5% og greiðir launamaður 4% en atvinnurekandi 11,5%.

Öryggið sem almennu lífeyrissjóðirnir veita kostar lítið í samanburði við ýmsar tryggingar sem bjóðast til kaups. Þátttaka í lífeyrissjóðakerfinu hefur verið mjög góð og því dreifist áhættan á mjög marga. Almennu lífeyrissjóðirnir eru því raunverulegt samtryggingarkerfi.

Lífeyrissjóðirnir urðu til í kjarasamningum í lok sjöunda áratugarins þegar launafólk ákvað að verja hluta af tekjum sínum til að tryggja sér lífeyri í framtíðinni. Sjóðirnir hafa eflst með tímanum og margir þeirra runnið saman svo til hafa orðið færri en sterkari sjóðir. Afkoma lífeyrissjóðanna hefur batnað verulega, þeir standa almennt mjög vel og munu geta staðið undir skuldbindingum sínum í framtíðinni.


Einkenni almennu lífeyrissjóðanna

Sjóðsöfnun

Við leggjum saman í sjóð sem er ávaxtaður til að greiða okkur öllum lífeyri tli æviloka. Þannig er lífeyrir framtíðarinnar tryggður með traustum sjóði fremur en vaxandi skattbyrði á afkomendur okkar.

Samtrygging

Aðild að lífeyrissjóði tryggir þér verðtryggðan lífeyri til æviloka. Með samábyrgð og þátttöku allra tryggjum við einnig lífeyri til þeirra sem verða fyrir áfalli vegna sjúkdóms eða slyss.

Skylduaðild

Aðild að lífeyrissjóði er hluti af umsömdum kjörum hverrar starfsstéttar eða starfshóps. Skylduaðildin er forsenda áhættudreifingar, kemur í veg fyrir mismunun og tryggir öllum lífeyri, óháð efnahag og aðstæðum.

Séreignasparnaður

Um hann gilda lög 5. liðar 28 greinar laga, 90/2003

Samkvæmt tekjuskattslögum er heimilt að greiða allt að 2.000.000 kr. aukalega í lífeyrissjóð með mótframlagi launagreiðanda.

 „5. Framlag launagreiðanda til öflunar lífeyrisréttinda samkvæmt lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða [og lögum um starfstengda eftirlaunasjóði]. 7) [Þó skal telja framlag launagreiðanda til öflunar lífeyrisréttinda til skattskyldra tekna ef iðgjaldagreiðslur frá launagreiðanda eða sjálfstætt starfandi manni fara fram úr 15,5% af iðgjaldsstofni auk 2.000.000 kr. á ári.]“

Af hverju séreignarsparnaður?

Af því að séreignasparnaður er í raun bein launahækkun. Kostir séreignarsparnaðar eru ótvíræðir. Mótframlag launagreiðanda, ásamt skattfrestun við innborgun, gerir það að verkum að enginn annar sparnaður stenst samanburð við séreignarlífeyrissparnað. Launþegi á rétt á mótframlagi frá launagreiðanda.

  • Mótframlag er 2,0% á móti 2-4% iðgjaldi sjóðfélaga.
  • Hvorki eignaskattur né fjármagnstekjuskattur greiðist af séreignarsparnaði.
  • Skerðir hvorki barna- né vaxtabætur.
  • Skattalegt hagræði myndast þar sem iðgjald er ekki skattlagt við innborgun.
  • Sparnaðurinn erfist.
  • Úttekt getur hafist við 60 ára aldur.
  • Sveigjanlegar reglur um útborgun.
  • Meira ráðstöfunarfé á eftirlaunaárunum og betri nýting skattkorts.

Að hefja töku lífeyris

Þegar launafólk fer að nálgast efri ár á vinnumarkaði er ekki úr vegi að viðkomandi kynni sér réttindi sín hjá Lífeyrissjóðum og ríki. Ýmsar spurningar geta vaknað upp sem nauðsynlegt er að leita svara við. Við hvetjum okkar félagsmenn til þess að leita til þess lífeyrissjóðs sem viðkomandi greiddi síðast í til að kynna sér stöðu sína.  Flestir félagsmenn VM greiða til Birtu lífeyrissjóðs eða Gildi lífeyrissjóðs. Starfsfólk sjóðanna svarar öllum fyrirspurnum vegna þeirra sem þangað greiða en jafnframt má finna ýmsar upplýsingar á heimasíðu sjóðanna, www.birta.iswww.gildi.is, þar er meðal annars mögulegt að skrá sig inn á vefsvæði þar sem hægt er að lista upp réttindi viðkomandi en jafnframt að tengjast lífeyrisgátt lífeyrissjóðanna.

Sveigjanlegt upphaf

Fullur lífeyrisréttur miðast við 67 ára eftirlaunaaldur. Heimilt er að hefja töku eftirlauna við 60 ára aldur eða fresta töku þeirra til 72 ára aldurs. Sé töku eftirlauna flýtt lækka mánaðarlegar greiðslur en hækka ef töku þeirra er seinkað. Eftirlaunalífeyrir er greiddur til æviloka.

Úttekt valkvæðs séreignarsparnaðar eða tilgreindrar séreignar getur skipt miklu máli þegar upphaf eftirlauna er skipulagt og það er góð regla að fara yfir málið með ráðgjafa.

Umsóknarferli

Skila þarf inn umsókn um að hefja töku eftirlauna í síðasta lagi 20. þess mánaðar sem taka þeirra á að hefjast.

Flestir eiga lífeyrisréttindi í fleiri en einum sjóði. Ekki er heimilt að flytja almenn lífeyrisréttindi á milli lífeyrissjóða. Þegar kemur að töku eftirlauna sér sá sjóður sem síðast var greitt til um að senda umsókn um eftirlaun til annarra lífeyrissjóða.

Í lífeyrisgáttinni er hægt að finna upplýsingar um lífeyrisréttindi í öðrum sjóðum, að undanskildum séreignarsparnaði.

Umsækjandi þarf jafnframt að sækja um hjá Tryggingastofnun (TR). TR krefst þess að búið sé að sækja um hjá lífeyrissjóði áður en til greiðslu kemur frá TR. Á umsóknareyðublað hjá lífeyrissjóði þarf að merkja við hvort óskað sé eftir því að viðkomandi lífeyrissjóður sendi staðfestingu til TR á því að sótt hafi verið um hjá lífeyrissjóði. Við hvetjum félagsmenn til þess að kynna sér málin hjá TR á vef þeirra, www.tryggingastofnun.is.

Hafi viðkomandi greitt í séreignarsjóð á starfsævinni þá getur launamaður hafið töku séreignarsparnaðar eftir að 60 ára aldri er náð. Viðkomandi getur ákveðið hvort hann dreifir séreigninni á ákveðinn árafjölda eða skammtað sér ákveðna upphæð á mánuði þar til séreign er uppurin.

Skipting réttinda

Lífeyrisréttindi eru persónubundin og því er óheimilt að framselja þau. Samkvæmt heimild í lögum geta sjóðfélagi og maki hans þó gert með sér samkomulag um skiptingu eftirlaunaréttinda.

Samkomulag um skiptingu áunninna réttinda skal vera skriflegt og eiga sér stað áður en taka eftirlauna hefst og ekki seinna en fyrir 65 ára aldur. Skipting nær til eftirlaunaréttinda á meðan hjúskapur eða óvígð sambúð hefur staðið eða mun standa. Hægt er að skipta allt að helmingi réttinda/iðgjalda og er skiptingin gagnkvæm og varanleg. Um þrjá kosti er að ræða:

1. Skipting greiðslna

Eingöngu er um að ræða skiptingu núverandi eftirlauna á milli maka og skal skiptingin þá vera gagnkvæm og jöfn.

Við fráfall sjóðfélagans falla greiðslur til maka niður. Við fráfall maka fær sjóðfélagi hins vegar greidd full eftirlaun.

2. Skipting þegar áunninna eftirlaunaréttinda

Samkomulag um skiptingu áunninna réttinda skal eiga sér stað áður en taka eftirlauna hefst og eigi síðar en fyrir 65 ára aldur.

Eftir skiptinguna, sem er óafturkallanleg, verða réttindi beggja aðila sjálfstæð og fær hvor aðili greidd eftirlaun til æviloka.

3. Skipting framtíðariðgjalda

Á við um iðgjöld sem greiðast eftir að samkomulagið er gert og þar til hjúskap, sambúð eða samvist er slitið.

Við skiptingu réttinda ber að skila eftirfarandi gögnum til þess lífeyrissjóðs sem síðast var/er greitt til:

  • Samningi um skiptingu eftirlaunaréttinda.
  • Sambúðar og/eða hjúskaparvottorði – til staðfestingar á því tímabili sem skipta ber samkvæmt samningi.
  • Heilbrigðisvottorði – skal fylgja með sé verið að skipta áunnum réttindum.

Kynnið ykkur stöðu ykkar hjá lífeyrissjóðum sem og Tryggingastofnun.